الگوهای آموزش موسیقی(بخش دوم)
در ادامه مطلب قبلی در اینجا به چند روش آموزش موسیقی کودک که در دنیا وجود دارد می پردازیم:
کلودیو مونته وردی
مونته وردی (خانه مودکان) را برای کودکان 3تا 7 ساله تاسیس و سعی کرد تا مسائل آموزشی تربیتی کودکان معلول را مطرح کند. او معتقد بود که کودک باید در فرآیند آموزشی خود عامل فعالی باشد یا باید به او به عنوان یک عامل فعال درفرایند آموزشی خود نگاه کرد. کودک کسی نیست که فقط در معرض اتفاقات قرار گیرد،بلکه کسی است که باید به وسیله ی اراده اش اتفاقات را به وجود آورد. پس روش آموزش به خود کودک بستگی دارد.او معتقد بود که کودک را نباید رها کرد،بلکه مربی باید گام به گام با او حرکت کند،البته نه اینکه مثل کودکان رفتار کند،ولی حتی الامکان سعی کند بیاموزد که چگونه با کودک رفتار کند.مونته وردی پس از همکاری با دوست موسیقی دان خود ،ماچرونی اساس دوره های آموزشی خود را بر مبنای درک مفاهیم موسیقی بنیانگذاری کرد.ابتدا صداها را دسته بندی کرد و با شیوه های مختلف کودکان را آزمود و تمریناتی را به منظور دقیق شنیدن صداها به عنوان برترین نمود آموزش موسیقی پایه ریزی کرد.او معتقد بود بسیاری از فعالیت های صدایی و غیر صدای بیاید به آواز خواندن منجر شود ،یعنی بچه ها صداهایی را که می شوند باید بخوانند.نکته ی مهم دیگری که در روش مونته وردی حائز اهمیت است،حرکات ریتمیک است که سبب پرورش و رشد جسمانی کودک می شود.برای این منظور نیز ماچرونی با تغییر سرعت در قطعاتی که به وسیله ی پیانو می نواخت به کودکان می آموخت که چگونه به صداهای مختلفی که با سرعت متفاوت اجرا می شوند ،واکنش نشان دهند.
امیل ژاک دالکروز
وی سیستمی را تدوین کرد که اساسی ترین آن بداهه خوانی در سلفژ بود ،اما در عمل با حرکاتی مواجه شد که خودش آن را اوریتمیک نامگذاری کرد.در حقیقت اوریتمیک یک دوره حرکات بود که کودکان را از طریق حرکات فیزیکی به درک مشخصی از مفاهیم و عناصر موسیقی مثل ملودی،ریتم،هارمونی،سبک و فرم راهنمایی می کرد.او ذهن و جسم را با هم در آمیخت و روشی بر پایه شکل دادن مفاهیم ذهنی به وسیله ی حرکات بدن پایه ریزی کرد. در این روش دست زدن،پریدن،مکالمه،آواز خواندن،قدم زدن،خزیدن،لغزیدن،تلوتلو خوردن و غیره همه به کار گرفته می شود.از ویژگی های مهم روش دالکروز می توان از :فعالیت های شنیداری،روند های حرکتی و بعد استفاده از نت های (sol , mi) سپس آواز خواندن با همین دو نت ،پرورش صدای تک تک کودکان و تقویت بداهه پردازی با انواع اصوات را نام برد.
کارل ارف
کارل ارف به خاطر ضعف در آموزش های بنیادین موسیقی تصمیم گرفت (مدرسه ی موسیقی و ورزش ) را بنیانگذاری کند. از ویژگی های مهم روش ارف می توان کاربردهای درمانی آن را نام برد ، برای مثال: تاکید بر ریتم و هماهنگی گفتار ، تاکید بر حرکات بدنی و نواختن ساز،خواندن سرود و آواز که تاثیر مجموعه این فعالیت ها در کسانی که مشکل تکلم دارند،سبب تحریک و رشد گفتار و زبان و حرکات بدنی می شود.از این رو بسیاری از این روش ها جنبه ی موسیقی درمانی پیدا می کنند و دقیقا به همین خاطر کارل ارف نام مدرسه اش را (مدرسه موسیقی و ورزش ) نامیده است.در روش او برای آموزش ریتم به کودکان از لغات آشنا مثل اسامی حیوانات،گل ها،اسامی خود بچه ها،اشیا و حتی لغاتی که فاقد معنی خاص باشد،استفاده می شود.برای آموزش صداهای موسیقی،ارف نیز ابتدا از دو صدای mi,sol و بعد از یک دوره تمرینات یک ماهه یا دو ماهه بر روی این صداها،بقیه ی صداها را به کار می گیرد. به solاضافه می شود و به همین ترتیب نت های re, doنیز به این مجموعه می پیوندند که حاصل این پنج صدا گام پنتاتونیک یا پنج صدایی را به وجود می آورد.ارف اغلب از ترانه و ملودی هایی استفاده می کرد که بر اساس آواز ها و ترانه های محلی و رایج ملل مختلف ،از جمله آلمان شکل گرفته بود و از آنجا که گردش ملودی در ترانه های محلی و فولکلور بیشتر در گام پنج صدایی (پنتاتونیک) صورت می گیرد.تمرینات و آهنگ های مخصوص کودکان را در این گام تنظیم کرده و معتقد بود که گردش های ملودیک در گام پنج نتی برای کودکان خوشایند تر است.
تولید و تالیف توسط آموزشگاه موسیقی هنر ایران زمین
آموزش موسیقی در هنرستان ها
یکی از مشکلات جدی در زمینه ی آموزش علمی موسیقی،محدود و ناشناخته بودن تعداد هنرستان ها در کشور است،به طوری که حتی عده ای از وجود این گونه مراکز آموزش موسیقی اطلاع ندارند تا فرزندان خود را به طور رسمی وارد عرصه یادگیری موسیقی کنند.در حالی که شواهد نشان می دهد که به خصوص در سال های اخیر اقبال مردم به ویژه قشر فرهنگی و فرهیخته و حتی اقشاری با فرهنگ متوسط به موسیقی بسیار چشمگیر است.موسیقی به عنوان یک نیاز و نه تنها به عنوان تفنن و وقت گذرانی در جامعه نمود پیدا کرده است و هنرستان های موسیقی در تهران با کمبود امکانات،پاسخگوی مشتاقان این هنر نیستند و این امر در تاریخ آموزش آموزش موسیقی در ایران بی سابقه است. به طوری که می توان گفت که ربع قرن است که کمبود معلم در هنرستان ها و دانشگاه ها ،آموزش موسیقی را به مرز فاجعه بکشاند.
بنابراین یکی از عمده ترین دلایل به وجود آمدن وضعیت موجود موسیقی در کشور ، بی سرو سامانی هنرستان های موسیقی است.ضایعه ی تاسف بار تعطیلی هنرستان های موسیقی و بازگشایی آنها در سال های بعد با وضعیتی اسف بار ،صدمات جبران ناپذیری را بر پیکر موسیقی علمی و آکادمیک ایران وارد کرد و موجب قطعه زنجیره پرورش و تربیت موسیقی دان در کشور شد و این امر به دل مردگی و نا امیدی بیشتر موسیقی دانان کمک کرد.
از سوی دیگر اداره کل آموزش هنری که وظیفه اصلی آن نظارت بر آموزش هنرهاست،مراکز موسیقی از جمله هنرستان های موسیقی و آموزشگاه های آزاد موسیقی را زیر نظر دارد و مسئول تامین نیازمندی های پرسنلی و تجهیزانی و به طور کلی وسایل و نیروی انسانی مورد نیاز هنرستان هاست. این اداره در طی سالیان گذشته چنان دچار سردرگمی و بی برنامگی شده که از برآوردن ابتدایی ترین نیازهای آموزش هنرستان ها هم عاجز مانده و با ندانم کاری سبب تقلیل برنامه آموزشی هنرستان ها به عنوان تنها مرکز آموزش آکادمیک موسیقی کشور به پایین ترین سطح ممکن شده است.سال هاست که هنرستان های موسیقی از کمبود امکانات آموزشی ،فضا و مکان مناسب،استادان با تجربه و .... رنج می برند و با این حال این اداره کل،از برآوردن این نیاز ها عاجز بوده است.به همین دلیل فارغ التحصیلان هنرستان ها به طور عمده فاقد کارایی لازم هستند و به عنوان یک نوازنده ی مبتدی هم قادر به نوازندگی در ارکستر ها نیستند.
به علاوه نبود برنامه ریزی منسجم و هماهنگ در میان مراکز هنری که با موسیقی ارتباط دارند تاثیرات منفی و سو خود را به اشکال مختلف در گوشه و کنار نشان داده است. هنرستان های موسیقی که مراکز اصلی تربیت متخصصین موسیقی آینده ی کشور هستند،بیشترین لطمات را از این پراکندگی و آشفتگی و بی برنامگی خورده اند.ضرباتی که طی سالیان گذشته بر پیکر ناتوان هنرستان های موسیقی وارد شده است به سادگی و به زودی قابل جبران نیست.وضعیت نظام آموزشی،امکانات مالی،وسایل مورد نیاز،مکان آموزشی و کمبود استاد در هنرستان های موسیقی چنان دچار نابه سامانی شده که به سختی می توان باور کرد که با امکانات فعلی و شرایط موجود بتوان قدم مثبتی برای احیای هنرستان موسیقی برداشت. طبیعی است تا زمانی که هنرستان های موسیقی به درستی سازماندهی نشده و کادر آموزشی ورزیده برای آن استخدام نشود و شرایط و امکانات لازم برای یک مرکز هنری- آموزشی فراهم نیاید، نمی توان به تغییرات بنیادی و ریشه ای در موسیقی کشور امیدوار بود. به عباریتی دیگرتا زمانی که هنرستان های موسیقی به روال طبیعی و واقعی خود باز نگردند و مورد توجه واقعی و جدی قرار نگیرند، نمی توان آینده ی درخشان تری را نصیب ملت ایران خواهد کرد.
به طور طبیعی برای موضوعی که بیشتر ارزش قائل باشید برای آن بودجه ، فضا،امکانات و برنامه ریزی بیشتری فراهم خواهید کرد و برعکس آن هم صادق است.یعنی اگر برای موضوعی ارزش کمی قائل شویم کم کم فراموش می شود یا شرایط گسترش پیدا نمی کند.بر این اساس وضعیت هنرستان های موسیقی نتیجه ارزشی است که به آن داده شده است.
تولید و تالیف توسط آموزشگاه موسیقی هنر ایران زمین
الگوهای-آموزش-موسیقی(بخش-اول)
مسئله ی آموزش موسیقی در ایران را می توان از دو بعد بررسی کرد ،ابتدا از دیدگاه علمی و سپس از منظر عملی آموزش موسیقی.
اگر چه در بعد اول پیشرفت هایی حاصل شده است ،ولی در بعد دوم ضعف هایی وجود دارد که آن هم به دلیل ضعف دیدگاه اجتماعی و ممنوعیت هایی بوده که در ایران برای موسیقی ایجاد شده است.محدودیت ها به تحریم موسیقی انجامیده است به طوری که حتی خانواده ها اجازه ی ساخت و نواختن موسیقی را به فرزندان خود نمی دادند و موسیقی جدی جایگاهی نداشت.این محدودیت ها سبب شد که انواع موسیقی در ایران به شیوه مناسب آموزش داده نشود و گسترش پیدا نکند.
یکی از عمده ترین عوامل ضعف سیستم آموزش موسیقی در ایران ،نبود آموزش موسیقی در سنین پیش دبستانی و برخورد نکردن حرفه ای با موسیقی از راه رسانه های جمعی است. در حالی که در آکادمی های روز دنیا از سن هفت سالگی موسیقی به طور کاملا جدی دنبال می شود،در کشور ما،کودکان پنج سال از بهترین سنین خود را بدون آموزش موسیقی پشت سر می گذارند،بنابراین جای خالی آموزش موسیقی در این دوره ی بسیار مهم به لحاظ اثر بخشی تربیتی و آموزشی به شدت ملموس است. از این رو هنر آموزان یک دوره ی پنج- شش ساله ی بسیار مهم در این مقطع را از دست می دهند.این گونه روش ها با فضای آموزش آکادمیک و استاندارد جهانی مطابقت ندارد.به علاوه مسئله ی پخش نشدن موسیقی جدی و نشان ندادن شکل ساز در رسانه ها موجب می شود تا کودکی که از مدرسه ی موسیقی محروم شده است،شانس آشنا شدن،شنیدن و علاقمند شدن به موسیقی اصیل را از این طریق هم از دست بدهد.مگر زمانی که به طور اتفاقی با شکل و گاهی با صدای ساز آشنا شود.
شیوه های آموزش موسیقی به کودکان در دنیا
بی شک یکی از بحث برانگیزترین و در عین حال اساسی ترین شاخه های موسیقی را موسیقی کودک تشکیل می دهد. به همین دلیل این شاخه از موسیقی که در بعضی از کشورها جوان و نوپاست،در کشور های پیشرفته به خصوص پس از جنگ جهانی دوم ابعاد تازه ای به خود گرفت،تا آنجا که آهنگسازان بزرگی چون (کلودیو مونته وردی،کارل ارف،زولتان کودای،شی نی چی،مانهاتان ویل،ادگار ویلمز، و مارتینو) بخش بزرگی از انرژی خود را صرف تحقیق و آهنگسازی در این بخش از موسیقی کرده اند.
به طور کلی چندین روش به عنوان روش های آموزش موسیقی کودک در دنیا وجود دارد که در حقیقت تدوین این روش ها از ابتدای قرن بیستم بنابه ضرورت و نیاز به روش های موثر و مفید آموزشی و وجود آشفتگی و سردرگمی فراوان در امر آموزش موسیقی کودک بوجود آمده است.نخستین کسی که به تدوین روش های درست و کامل موسیقی پرداخت یک پزشک ایتالیایی به نام (کلودید مونته وردی )بود که حرفه ی اصلی او موسیقی نبود و اطلاعات زیادی در این باره نداشت.بعد ها افراد دیگری که بیشتر آنها از اهالی سوئیس بودند با به کار گیری شیوه های علمی تر دامنه ی وسیع تری را در این زمینه به وجود آورند.مانند : ( امیل ژاک دالکروز،کارل ارف،زولتان،کودای) که سیستم مجارستانی را ابداع کردند ،البته باید یادآور شویم که همگی آنها در یک محدوده ی جغرافیایی زندگی می کردند.بعد از دو یا سه نسل،ادگار ویلمز و مارتینو سیستم جدیدی را بنیانگذاری کردند و تحول چشمگیری در عرصه ی آموزش موسیقی کودک به وجود آوردند.پایان جنگ جهانی دوم،با پیداش دو سیستم متفاوت در دو منطقه ی دنیا مصادف بود.یکی سیستم سوزوکی در ژاپن و دیگری سیستم مانهاتان در ایالات متحده ی آمریکا.این هشت روش تا امروز هر کدام به نحوی اجرا شده و هر یک ز این روش ها می پردازیم.
تولید و تالیف توسط آموزشگاه موسیقی هنر ایران زمین
اهمیت آموزش موسیقی در ایران
با توجه به اهمیت آموزش موسیقی در حفظ و توسعه این هنر ، در ایران،راه حل هایی برای رفع ضعف ها و کاستی های آن پیشنهاد شود.
اهمیت آموزش موسیقی:
هنر ها به عنوان یکی از پنج دستاورد دانشی انسان ،در کنار ریاضیات و علوم ،ادبیات و زبان ،جامعه شناسی و مطالعات مربوط به آن و دیگر حرفه ها قرار می گیرد. امروزه کاربرد هنر ، به نوعی فراگیر و مهم تلقی شده است که در علوم و حرف ،رد پا و نقش مهم آن را می توان نظاره کرد.
ریاضیات ، فیزیک و روان شناسی ،علومی هستند که به نوعی با موسیقی مرتبط هستند و مباحث ویژه ای ،پیوند میان آنها را نمایان می کند. این اتصال ، تا جایی پیش می رود که به درمان و تعلیم و تربیت می رسد.
نیاز به آسیب شناسی آموزش موسیقی از آن جهت حائز اهمیت است که در سال های اخیر،موسیقی مورد توجه خاص اقشار مختلف مردم کشور قار گرفته و علاقه به فراگیری آن نیز روز به روز گسترش می یابد. بنابراین بهتر است که با شناخت درست موسیقی و تدوین شیوه های صحیح آموزشی ، این اشتیاق تبدیل به درک و عمیق تر و جدی تر شود. همچنین کمیت و کیفیت اجرای موسیقی را ارتقا بخشد و مانع از رشد سلیقه های سطحی و عامه پسند شود. از آنجا که آموزش موسیقی رابطه ی تنگاتنگی با تعیین فرهنگ و هویت موسیقی دارد. جدا از آن نمی توان شیوه های ثابتی را با توجهیات مختلف تجویز کرد.
موسیقی ایرانی در مفهوم عام یکی از ارکان اساسی سنت و هویت ایرانی است. به بیان دیگر ،بخش قابل توجهی از فرهنگ ، سنت و هویت ما را موسیقی ایرانی تشکیل می دهد و روشن است که بی مهری به آن تا چه اندازه به هویت و فرهنگ ما لطمه خواهد زد.همانطور که در عرصه ی صنعت ،تولیدات ما ضعیف یا به صورت مونتاژ است در عرصه ی هنر نیز تولیدات هنری ما یا ضعیف یا به صورت مونتاژ در آمده است.. چنان که در بخش صنعت،میزان مصرف ما بیشتر از تولید است.اگر در عرصه ی موسیقی تولیدات ما کم است دلیل آن نداشتن تکنیک ها و ابزار لازم هنری و موسیقی متناسب با جامعه ی جدید است.
متاسفانه در کشور ما در حوزه ی خلاقیت هنری و آموزش موسیقی و نیز در برابر رویداد ها و تحولات تاریخی و اجتماعی روزگار خود کمتر به این مسئله اندیشیده شده است که موسیقی ما در بستر تحولات فرهنگی و اجتماعی خود چه نوع موسیقی دان هایی را تربیت کرده و بار آورده است. هنرمندان این روزگار با ذهنیت خلاق خود ، باید با پیچیدگی های خاص فرهنگی ،اجتماعی و سیاسی رو به رو شوند و با شناختن این پیچیدگی ها،برخوردی آگاهانه با آنها داشته باشند در عرصه موسیقی بخش عمده ی ساز و کار به آموزش مربوط است و آموزش هم به کارشناسی اساسی نیازمند است.امروزه نه این کارشناسی انجام می شود و نه آموزش موسیقی از خرد تا کلان به عنوان یک موضوع استراتژیک و ملی مورد توجه نظام آموزشی کشور است.
برای مشاهده ادامه مطلب بر روی کلمه کلیک نمایید.
تولید و تالیف توسط آموزشگاه موسیقی هنر ایران زمین